Διατροφικοί ισχυρισμοί. Πόσο καλά τους γνωρίζουμε και τους κατανοούμε;

Στην εποχή μας, έχουμε κατακλειστεί από τρόφιμα χαμηλών θερμίδων, μειωμένων λιπαρών κ.λπ. Η βιομηχανία τροφίμων συνεχώς εξελίσσεται και προσπαθεί να παράγει προϊόντα τα οποία καλύπτουν τις ανάγκες του κόσμου στον οποίο απευθύνεται. Για την προώθηση αυτών των τροφίμων, εννοείται φυσικά ότι πρέπει να γίνουν κάποιοι διατροφικοί ισχυρισμοί. 

Σε αυτή την προσπάθεια ο ΕΦΕΤ εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2010 ένα κείμενο με κατευθυντήριες γραμμές, σκοπός του οποίου είναι να βοηθήσει τις βιομηχανίες τροφίμων αλλά και τους καταναλωτές στην καλύτερη κατανόηση της νομοθεσίας. Στηρίζεται στον Κανονισμό 1924/2006. Για όποιον ενδιαφέρεται μπορεί να μπει στην ιστοσελίδα του ΕΦΕΤ και να κοιτάξει τις ενημερώσεις για τις επιχειρήσεις.
Σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι να παρουσιάσει μία λίστα με διατροφικούς ισχυρισμούς,  αλλά να βοηθήσει τον καταναλωτή να αποκτήσει κριτικό πνεύμα και να κατανοήσει αυτό που διαβάζει. Έχει γίνει μία επιλογή διατροφικών ισχυρισμών, οι οποίοι αφορούν την ενέργεια, τα λίπη, τα σάκχαρα, τις φυτικές ίνες και το νάτριο που θα χρησιμοποιηθούν ως παραδείγματα. 

Ας δούμε μερικά βασικά ερωτήματα: 
• Όταν αγοράζουμε  χαμηλά σε ενέργεια προϊόντα μπορούμε να φάμε όσο θέλουμε; 
• Όταν ένα τρόφιμο είναι χαμηλό σε λίπος, είναι χαμηλό και σε ζάχαρη; 

Ενεργειακή Αξία

Όλοι έχετε έρθει σε επαφή με προϊόντα ή σας έχουν δώσει προϊόντα με τον ισχυρισμό ότι δεν έχουν θερμίδες και μπορείτε να φάτε όσο θέλετε. Πριν το σχολιάσουμε περισσότερο ας δούμε τους ισχυρισμούς διατροφής όσον αφορά αυτό το κομμάτι 

Ισχυρισμός Διατροφής	Προϋποθέσεις χρήσεις
Χαμηλή ενεργειακή αξία	Το προϊόν δεν περιέχει περισσότερες από: 40kcal (170kJ)/100gr για στερεές τροφές 20kcal (80kJ)/100gr /100ml για υγρές τροφές Για τα επιτραπέζια γλυκαντικά, ισχύει το όριο των 4 kcal (17 kJ)/μερίδα, με ισοδύναμες γλυκαντικές ιδιότητες 6g καλαμοσακχάρου (περίπου 1 κουταλάκι του γλυκού καλαμοσακχάρου)
Μειωμένη ενεργειακή αξία	Η ενεργειακή αξία έχει μειωθεί κατά 30 % τουλάχιστον, με ένδειξη του ή των χαρακτηριστικών που μειώνουν τη συνολική ενεργειακή αξία του τροφίμου
Χωρίς ενεργειακή αξία	Το προϊόν δεν περιέχει περισσότερες από 4 kcal (17 kJ)/100 ml. Για τα επιτραπέζια γλυκαντικά, ισχύει το όριο των 0,4 kcal (1,7 kJ)/μερίδα, με ισοδύναμες γλυκαντικές ιδιότητες 6g καλαμοσακχάρου (περίπου 1 κουταλάκι του γλυκού καλαμοσακχάρου)

Για παράδειγμα, έχετε ένα στερεό τρόφιμο το οποίο σας λένε ότι έχει χαμηλή ενεργειακή αξία (δλδ σας δίνει <=40kcal/100gr) και το ίδιο κυκλοφορεί σε συσκευασία 200γρ. Αυτό που πρέπει να σκεφτείτε είναι ότι από την στιγμή που θα φάτε 200γρ, οι θερμίδες θα είναι 80 και όχι 40. Επίσης, αν εξαιτίας του γεγονότος ότι σας αρέσει, επιλέξετε να καταναλώσετε 2 συσκευασίες, τότε πηγαίνουμε στα 400γρ τα οποία μας δίνουν 160 θερμίδες. 
Το χαμηλό σε ενεργειακή αξία τρόφιμο θα μας βοηθήσει μόνο όταν το καταναλώσουμε στην ποσότητα που πρέπει. Αν ξεφύγουμε δεν θα είναι και τόσο αποτελεσματικό.  
Μεγάλη προσοχή και στο μειωμένης ενεργειακής αξίας τρόφιμο. Ο ορισμός δεν μας λέει ότι δεν έχει θερμίδες. Μας λέει ότι έχουν μειωθεί κατά τουλάχιστον 30%. Δηλαδή, αν οι αρχικές θερμίδες ήταν 300, με την μείωση κατά 30% έπεσαν στις 210. Έχει μεγάλη διαφορά το 210kcal, από το "δεν έχει καθόλου θερμίδες". 

Μειωμένης περιεκτικότητας σε κάποιο θρεπτικό συστατικό

Ισχυρισμός Διατροφής	Προϋποθέσεις χρήσεις
Μειωμένη περιεκτικότητα (ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΟΥΣΙΑΣ)	η περιεκτικότητα έχει μειωθεί τουλάχιστον κατά 30 % σε σύγκριση με παρόμοιο προϊόν, εκτός από την περίπτωση ιχνοστοιχείων όπου επιτρέπεται διαφορά της τάξης του 10 % ως προς τις τιμές αναφοράς που ορίζονται με την οδηγία 90/496/ΕΟΚ, και του νατρίου, ή της ισοδύναμης τιμής νατρίου, όπου επιτρέπεται διαφορά της τάξης του 25 %
Μειωμένων θερμίδων (light/lite)	πρέπει να πληροί τις ίδιες προϋποθέσεις με αυτές που καθορίζονται για τον όρο "μειωμένο". O ισχυρισμός πρέπει επίσης να συνοδεύεται από ένδειξη του ή των χαρακτηριστικών που καθιστούν το προϊόν "light" ή "lite"

Θα ήθελα να αναφέρω εδώ ένα παράδειγμα, παρόμοιο με το προηγούμενο. Έχουμε ένα τρόφιμο όπου μειώσαμε κατά 40% την ποσότητα λίπους. Η αρχική περιεκτικότητα ήταν 25γρ λίπος στα 100γρ τροφίμου. Με την μείωση, το λίπος κατέβηκε περίπου στα 15γρ. Δεν σημαίνει ότι δεν έχει λιπαρά. Αυτό έχει τεράστια σημασία να το καταλάβουμε.
            
Λίπη 
Στα λίπη θα αναφερθούμε κυρίως στον γενικό όρο και δεν θα το συγκεκριμενοποιήσουμε στα κορεσμένα και τα πολυακόρεστα. Σκοπός αυτού του άρθρου είναι απλά να μάθουμε να διαβάζουμε τις ετικέτες και να κατανοούμε τους ισχυρισμούς.  

Ισχυρισμός Διατροφής	Προϋποθέσεις χρήσεις
Χαμηλά λιπαρά	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από: 3 g λιπαρών ανά 100 g για στερεές τροφές ή 1,5g λιπαρών ανά 100 ml για υγρές τροφές (1,8g λιπαρών ανά 100 ml για το ημιαποβουτυρωμένο γάλα)
Χωρίς λιπαρά	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,5g λιπαρών ανά 100 g ή 100 ml.

Και σε αυτό το θέμα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Δεν αρκεί να δούμε απλά την ποσότητα των λιπαρών. Ένα τρόφιμο μπορεί να του έχουν μειώσει το ποσοστό του λίπους, αλλά τα επίπεδα των σακχάρων και του νατρίου να είναι σταθερά, ίσως και υψηλά. Ας δούμε για αυτόν τον λόγο και τους υπόλοιπους ισχυρισμούς: 

Σάκχαρα

Ισχυρισμός Διατροφής	Προϋποθέσεις χρήσεις
Χαμηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 5 g σακχάρων ανά 100 g για στερεές τροφές ή 2,5 g σακχάρων ανά 100 ml για υγρές τροφές
Χωρίς σάκχαρα	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,5 g σακχάρων ανά 100 g ή 100 ml
Χωρίς πρόσθετα σάκχαρα	το προϊόν δεν περιέχει πρόσθετους μονοσακχαρίτες ή δισακχαρίτες ή άλλο τρόφιμο που χρησιμοποιείται για τις γλυκαντικές του ιδιότητες. Εάν υπάρχουν φυσικά σάκχαρα στο τρόφιμο, η επισήμανση θα πρέπει να φέρει και την ακόλουθη ένδειξη: "ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΦΥΣΙΚΑ ΣΑΚΧΑΡΑ

Φυτικές Ίνες

Ισχυρισμός Διατροφής	Προϋποθέσεις χρήσεις
Πηγή εδώδιμων ινών	το προϊόν περιέχει τουλάχιστον 3 g εδώδιμων ινών ανά 100 g ή τουλάχιστον 1,5 g εδώδιμων ινών ανά 100 kcal
Υψηλής περιεκτικότητας εδώδιμων ινών	το προϊόν περιέχει τουλάχιστον 6 g εδώδιμων ινών ανά 100 g ή τουλάχιστον 3 g εδώδιμων ινών ανά 100 kcal

Αλάτι

Ισχυρισμός Διατροφής	Προϋποθέσεις χρήσεις
Χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο / αλάτι	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,12 g νατρίου, ή ισοδύναμη ποσότητα αλατιού, ανά 100 g ή ανά 100 ml. Για τα νερά, πλην των φυσικών μεταλλικών νερών που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 80/777/ΕΟΚ, η τιμή αυτή δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 2 mg νατρίου ανά 100 ml
Πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο / αλάτι	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,04 g νάτριου, ή ισοδύναμη ποσότητα αλατιού, ανά 100 g ή ανά 100 ml. Ο ισχυρισμός αυτός δεν χρησιμοποιείται για τα φυσικά μεταλλικά νερά και τα άλλα νερά.
Χωρίς νάτριο ή αλάτι	το προϊόν δεν περιέχει περισσότερα από 0,005 g νάτριου, ή ισοδύναμη ποσότητα αλατιού, ανά 100 g

Όταν μπαίνουμε στην διαδικασία να κοιτάξουμε την διατροφική ετικέτα, δεν αρκεί να δούμε μόνο τις θερμίδες. Η πλειοψηφία του κόσμου μένει μόνο σε αυτό το σημείο. Πρέπει να δούμε συνολικά τι γίνεται. Σήμερα,  μας αφορούν πέρα από τις θερμίδες, τα επίπεδα του λίπους, των σακχάρων και του νατρίου. Αυτός είναι και ο λόγος που έγινε αναφορά κυρίως σε αυτά. Ο ΕΦΕΤ στις οδηγίες του επεκτείνεται και σε άλλα μακρο– και μικρο-θρεπτικά συστατικά. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τα ψάξει στην ιστοσελίδα του. 

Ας είμαστε λοιπόν πιο προσεκτικοί όταν ακούμε κάποια διαφήμιση ή διαβάζουμε τις ετικέτες ενός τροφίμου. 

Βιβλιογραφία
Ισχυρισμοί Διατροφή και Υγεία, Κείμενο κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή του κανονισμού 1924 / 2006

http://www.efet.gr/portal/page/portal/efetnew/enterprises/enterprises_info